Xuntos no Camiño Inglés

Marco do Caminho Inglês no Concello de Oroso

Este é o artigo que escrevi especialmente para o II Certame Internacional de Investigación do Camiño Inglés, sob o título “Xuntos no Camiño Inglés, desde Londres...”, e que me premiou com a segunda colocação na modalidade Peregrinos. A inscrição exigia que fosse escrito em galego, espanhol ou inglês. Redigi em português e, com a ajuda do Dr. Google, preparei a versão em galego. Desde já me penitencio por eventuais erros, que, ainda que flagrantes, não devem ter sido considerados pela organização. Para mim foi uma honra participar do concurso e uma grande felicidade ter meu trabalho reconhecido. O texto é uma versão resumida do livro "Juntos no Caminho de Santiago, as pedras do Caminho Inglês", cuja edição tem 140 páginas e é ilustrado com 100 fotos coloridas, e que foi lançado em 22 de abril passado na Igreja Anglicana de Santos. Boa leitura!
Buen Camino!

Unha cuestión que sempre me intriga nos guías impresos ou virtuais que abordan o universo Xacobeo é o feito de que o Camiño Inglés levar unha contradición implícita, cal sexa, ser presentado como o único a ser peregrinado totalmente en Galicia. Como así? O tradicional Camiño Francés, como o nome suxire, ten o seu inicio emblemático en Saint Jean Pied de Port, en Francia. Xa o Camiño Portugués pode ser realizado desde Lisboa, a capital de Portugal, aínda que preferentemente peregrina-lo dende o Porto. Agora, o Camiño Inglés, sosteñen os guías especializados, comeza en España, en A Coruña ou Ferrol...

Non, non e non, pasei a pensar comigo mesmo: o Camiño Inglés hai de ter o seu punto de partida na Inglaterra, como a historia rexistra unhas famosas peregrinacións da Idade Media e como está inmortalizado no poema medieval inglés "The pylgrims 'sea voyage and sea Sickness". De autoría descoñecida, debe ser escrito en 1445 ou os primeiros anos da segunda metade do século XV, segundo arriscan algúns investigadores.

Revela a primeira estrofa do poema:

Men may leue alle gamys

That saylen to seynt Jamys!

For many a man hit gramys,

When they begyn to sayle.

For when they hauve take the see,

At Sandwyche, or at Wynchylsee.

At Brystow, or where that hit bee.

Theyr hertes begyn to fayle.

A estrofa foi traducida polo profesor español Pedro Jesús Marcos, que buscou respectar a literalidade do texto:

¡Pasajeros, olvidaos de toda diversión!,

Pues muchos de los que van a Santiago

empiezan a sentirse mal,

nada más comenzar a navegar.

Tan pronto se hacen a la mar,

ya sea desde Sandwyche o desde Wynchylsee,

desde Brystow o desde dondequiera que sea,

empiezan a desfallecer.

Ao decidir peregrinar o Camiño Inglés procurei levar "ao pé da letra" o ánimo dos peregrinos medievais. Sabía que non sería unha tarefa fácil e ao buscar en Google enumerei algunhas dificultades. O primeiro, a falta dunha ruta marítima viable dalgún porto británico, como Sandwich, Londres, Plymouth, Bristol, ou mesmo de Irlanda, como Galway, ata o litoral de Galicia. Despois, no caso de adoptar un traxecto terrestre, a considerable distancia de máis de 2.000 quilómetros. É dicir, se me dispuxese a andar unha media de 20 quilómetros diarios, serían necesarios polo menos 100 días!

Non, unha camiñada non sería posible, aínda máis tendo en conta que, aínda que esta fose a miña sexta peregrinación ás reliquias do Apóstolo Santiago Maior, que descansan na cripta da Catedral de Compostela, estaría acompañado miña muller Sandra, que faría a súa estrea na mística do camiño. Tecendo esas consideracións, no canto de irmos para A Coruña ou Ferrol, embarcamos do Brasil a Londres para resgatarmos a inusitada ruta de peregrinación.

Londres garda numerosos segredos de Saint James, como se chama Santiago na lingua inglesa. É emocionante, por exemplo, pasear polo encanto parque co seu nome, camiñar na rúa dedicada ao Apóstolo de Xesús e, de forma especial, adentrar en Saint James Church de West Hampstead.

En que pese posibles diferenzas entre a Igrexa Anglicana, creada no século XVI, ea Igrexa Católica, hoxe cada vez máis unha parte significativa de adeptos de ambas busca os puntos en común entre as dúas teologias.

Saint James Church de West Hampstead ocupa un edificio data de 1606 e amosa na súa fachada unha imaxe de Xesús crucificado. Participamos da misa aos pés dunha imaxe de Saint James, a esclavina sobre a túnica mostrando unha cuncha de vieira, unha man sostendo o cajado ea outra abrazando o Evanxeo. A lectura dun dos himnos pareceu ser unha mensaxe para nós:

“GUIDE me, O thou great Redeemer,

Pilgrim through this barren land:

I am weak, but thou art mighty,

Hold me with thy powerful hand:

Bread of heaven,

Feed me till I want no more”.

Ou, en tradución libre:

"Guía-ME, o gran Redentor,

Peregrino a través desta terra estéril:

Eu son débil, pero ti es poderoso,

Manteña-me coa súa poderosa man:

Pan do ceo,

Alimente-me até non querer máis".

En Saint James Church de West Hampstead poñemos a primeira marca en nosas credenciais de peregrino. Na falta dun selo, como é tradicional no Camiño de Santiago, o reverendo Ross Hutchinson fixo unha declaración de propio puño e atestou a nosa presenza na misa. Foron momentos máxicos que nos deron forza e convicción de que estabamos no camiño correcto.

En fin, afastada a hipótese adotarmos o Camiño por mar – e moito menos seguimos camiñando ata Compostela –, tomamos o tren para París para posicionarmos no punto máis emblemático da Vía Turonensis – un dos catro itinerarios que cortan a Francia (os outros son a Vía Lemovicensis, a Vía Podiensis ea Vía Tolosana) e que se atopan en Saint Jean Pied de Port para xuntos seguiren a Compostela co nome de Camiño Francés.

A Vía Turonensis é citada no primeiro capítulo do libro V do Codex Calixtinus – a fenomenal compilación de textos sobre o Camiño de Santiago, datada do século XII. En París, a Turonensis inicia na Torre de Santiago, vestixio da igrexa medieval de Saint-Jacques-de-la-Boucherie, e pasa por Orleans, Tours, Poitiers, Bordeaux...

Construída no século XVI, no estilo gótico Flamboyant, a Torre de Santiago está situada no centro dun parque e as estatuas existentes nos seus catro cantos, feitas por Rault, en 1523, representan Tiago Maior e tres animais que simbolizan os evanxelistas: a aguia, San Xoán; o boi, Lucas, eo león, San Marcos.

Aínda en París, visitamos e selamos nosas credenciais na Église Saint Louis en l'Île, consagrada a San Luís, rei de Francia como Luís IX (1226 a 1270). Entre tantas imaxes, atopamos a de "SCS. Xacobeos-Zeb", é dicir, Saint Jacques, Tiago Maior, fillo de Zebedeo, representado como peregrino, sostendo o cajado nunha das mans e tendo cunchas de vieira decorada seu manto.

De París, seguimos de tren para Tours e encontramos a cidade en festa, celebrando o jubileu do 1.700º aniversario de nacemento de Saint Martin (316-2016), o terceiro bispo de Tours, entre os anos de 371 a 397.

Tours foi capital do reino de Francia nos séculos XV e XVI e é paso do peregrino que utiliza a Vía Turonensis. Estivemos na Catedral de Saint Gatien, de estilo gótico, construída entre os séculos XII e XVI, e no Musée du Compagnonnage, confraría do século XV, situado á beira da Igrexa Saint Julien.

Pasamos pola Colegiata Saint Martin e chegamos por fin na Basílica de Saint Martin. A primeira construción da basílica data do século V. Despois selar nosas credenciais avistamos a imaxe de pedra de Saint Jacques, representando o apóstolo, usando un sombreiro de abas anchas con detalle dunha cuncha de vieira e tendo ás mans do Evanxeo.

Nosa parada seguinte na Vía Turonensis foi Bordeaux, onde fomos de autobús. Coñecemos a Basílica de Saint Michael, que é patrimonio mundial, cultural e natural, no marco do "Les chemins de Saint-Jacques-de-Compostelle (Vía Turonensis) En France", segundo declaración da Unesco, a Organización das Nacións Unidas para a Educación, a Ciencia ea Cultura. Foi edificada nos séculos XV e XVI no lugar dunha igrexa románica construída polos abades de Santa Cruz, que foi erguida sobre os restos dun santuario cristián carolíngeo. O gran edificio posúe 17 capelas, entre as cales unha dedicada a Saint Jacques.

Moitos son os signos da presenza de Santiago no interior da Basílica, como na estupenda Chapelle Saint-Jacques, onde é posible contemplar unha imaxe do Apóstolo.

Seguimos a santuario Primatiale Saint-André, a Catedral de Saint-André, onde o gran portal destaca-se Santiago, representado coa cuncha de vieira no seu bornal.

Rematada a travesía de Francia ingressamos en España de autobús, alcanzando Santander, en Cantabria, paso obrigatoria dos peregrinos do Camiño do Norte. Este camiño ten inicio en Irún, na fronteira con Francia, e ata Compostela suma preto de 850 quilómetros, 550 dos cales pola Costa Cantábrica, ata Ribadeo, en Asturias. Despois converxe á Arzúa, en Galicia, para atoparse co Camiño Francés e seguir un só a Compostela.

Visitamos o Albergue de Peregrinos Santos Mártires e durante encontro cos hospitaleiros tivemos a oportunidade de expoñer o noso proxecto de Camiño Inglés e selar as nosas credenciais.

Finalmente, en tren, chegamos a Ferrol, en Galicia, a terra natal do ditador Francisco Franco, que escollemos para iniciar a nosa efectiva peregrinación a pé ata Compostela. Poderiamos optar por A Coruña, pero o traxecto da romana Portus Magnus Artabrorum, ou o gran porto do Golfo Ártabro, ata o sepulcro do Apóstolo de Xesús non chega a 100 quilómetros, o que non nos daría dereito a obter a Compostela.

Os indicios do Camiño de Santiago son moitos nas rúas de Ferrol. Cunchas de vieira – en azulexos nas cores azul e amarelo, cravados en marcos de pedra, ou en placas de bronce no chan –, frechas amarelas nas paredes... Seguimos na dirección do peirao de Curuxeiras, indicado como o punto cero do Camiño, onde está o monolito de pedra co escudo de Galicia ea placa de bronce coa inscrición "Camino de Santiago Camino Inglés". Alí preto funcionou ata 1780, o Hospital de Peregrinos do Espírito Santo, destinado a pobres e enfermos.

Baixo unha choiva intermitente, ora fina, ora con pingos grosos e ventoso, camiñamos de Ferrol a Neda, o obxectivo da nosa primeira etapa. Un percorrido de 15 quilómetros, ao longo da Ría de Ferrol, que é marcada por instalacións militares da cidade portuaria, un polígono industrial e unha secuencia de pequenos aglomerados urbanos, pueblos, e rechea de edificios relixiosos medievais. Un deles, case ao final de 9 quilómetros de sendeirismo, é o mosteiro de San Martiño de Xubia, que conserva unha igrexa románica de tres naves da primeira metade do século XII, período no que pasou a ser un priorado da Abadía de Cluny.

En medio a ese contexto magnífico, e tendo en conta aínda que cada Camiño é un camiño, polo tanto, a súa identidade e peculiaridades, a marca deste, con absoluta certeza, é a presenza de miña esposa Sandra. A diferenza que iso fai é inmensa. Non só pola compañía, pero por ser exactamente ela que sempre quixo ter ao meu lado desde a primeira peregrinación en 2009.

O segundo día de peregrinación, recibimos a visita da nosa amiga santiaguense Carmen Vázquez Nolasco, que veu de Compostela, a uns 100 quilómetros de distancia, para camiñar connosco esta etapa, con 16 quilómetros, de Neda ata Pontedeume.

Iniciamos nosos pasos co Camiño mollado pola garoa da madrugada. Tras atravesarmos pasarelas de madeira sobre o río Belelle e as súas áreas de mangue, avistamos a Igrexa de Santa María. O inicio de construción é de 1720 sobre unha edificación anterior, posiblemente do século X. Xoia do barroco rural, a atopamos pechada e non puidemos admirar a escultura gótica que garda, denominada "Cristo de la Cadena", de estilo Tudor, cuxa tradición relata que chegou a Neda en 1550 a bordo dunha embarcación británica, fuxindo da persecución da Igrexa Anglicana.

Seguimos por rutas que cruzan pequenos pobos, bosques e zonas reflorestadas, con subidas e baixadas suaves, e chegamos á Playa de la Magdalena, no Concello de Cabanas. Chovía fino. Tras atravesarmos a ponte sobre o río Eume, que desemboca na ría de Ares, chegamos a Pontedeume, a cidade famosa polos feitos da Familia Andrade.

Por un instante estivemos apreciado a actual ponte de 850 metros que dá nome á cidade. Con 15 arcos, foi construída entre 1863 e 1870 e remodelada entre 1884 e 1888. A gótica orixinal foi mandada construír por Fernán Pérez de Andrade, o Bo, entre 1380 e 1386, e chegou a ter 78 arcos, ademais de albergar dúas torres, unha capela e un hospital para peregrinos.

A terceira etapa da nosa peregrinación, de Pontedeume a Betanzos, con preto de 21 quilómetros, foi desas que todo peregrino persegue en soño. Non houbo, por exemplo, a necesidade de camiñar en medio a vehículos. Como moito, o itinerario implica estreitas vías que unen pueblos esparsos e perdidos no tempo, sempre ofrecendo a contemplación de igrexas e edificios medievais, todo circundado por bosques perfumado repletos de paxaros.

Pouco antes de chegar a Miño nos detivemos na ponte sobre o río Baxoi, cuxa construción consta ser do século XIV, por iniciativa Fernán Pérez de Andrade.

Tras Miño, atopamos a Igrexa San Pantaleón das Viñas, que conserva o seu fermoso portal románico. Seguimos o Camiño, atravesando bosques e propiedades esparsas, na rexión do primitivo núcleo de Betanzos, e chegamos á Igrexa San Martiño de Tiobre, románica do século IX, que consta ser consagrada no século XII polo primeiro arcebispo de Santiago, don Diego Xelmírez.

Ao final desta etapa, tras atravesarmos a ponte sobre o río Mandeo, chegamos a Betanzos, a sorprendernos co seu patrimonio arquitectónico, artístico e cultural, que revelan a importancia da cidade galega.

O fantástico casco histórico de Betanzos conserva edificios cuxa arquitectura é referencia en España, xa que reflicten un período de vigor en Galicia. Fundamental ao peregrino é que xunto a estas construcións, tamén ocupando un antigo edificio restaurado, está ben equipado Albergue de Peregrinos "Casa da Pescadería", mantido pola Xunta de Galicia. A localización facilita gozar a beleza das construcións – aínda que, na maior parte das veces, só das fachadas, pois o horario de apertura non sempre coincide co final da peregrinación diaria.

Tivemos a oportunidade de coñecer o interior da igrexa de Santa María de Azougue, erguida durante os séculos XIV-XV. Esta igrexa, xunto coa de Santiago, edificada nos séculos XIV-XV sobre unha estrutura románica anterior, ea de San Francisco, orixinariamente construída no século XIV, son exemplos do gótico galego e conservan numerosos sarcófagos no seu interior.

Para que non sexa desprezada a xeografía da cuarta etapa da nosa peregrinación, de Betanzos a Presedo, con raquíticos 11,8 quilómetros, rizo que o tramo posúe todas as características que fixeron o esplendor da anterior. É dicir, aínda que moito máis curta, houbo preciosos momentos de bosques perfumado, pueblos, a Igrexa de San Esteban de Cos – onde o movemento era grande, por conta dun velorio. Descansamos no albergue de Presedo e puidemos avaliar que, aínda curta, a etapa tamén se chea de subidas e baixadas, unha auténtica rompe piernas.

Nosa quinta etapa do Camiño Inglés – de Presedo a Hospital de Bruma, con 15,1 quilómetros –, tamén debe ser elevada ao status dunha rompe piernas. Ao final, entre subidas e baixadas, tras 7 quilómetros desde Presedo, fomos regalados nun tramo de 2 quilómetros cunha subida, de 147 a 454 metros – de feito, o punto máis alto do Camiño inglés!

Afortunadamente, como as dúas anteriores, enfrontamos ben este paso, felices unha vez coa compañía da amiga Carmen Vázquez Nolasco, que aínda trouxo ao Camiño ao querido pai Lizardo, que en poucos días completaría 75 anos e nos sorprendeu co seu vitalidade. Viva Santiago!

A sexta e penúltima etapa do noso Camiño Inglés, entre Hospital de Bruma e Sigüeiro, levounos ao encontro do que tanto buscamos ao decidimos afrontar este reto. Ao final, moito máis do que unha viaxe física, marcada polo esforzo de camiñar quilómetros por paisaxes fascinantes, a peregrinación nos proporciona unha viaxe espiritual, mística, a un encontro interior, consigo mesmo. Podo dicir que, tanto para min como para Sandra, a comprensión é que se trata de oportunidade única para reafirmarmos nosas conviccións, sobre o que somos eo que queremos para nós e para os que nos son queridos; e, por suposto, intentamos comprender e entender este amor que nos une e nos anima a vivir.

No contexto dunha peregrinación que evoluciona en etapas, desde os nosos primeiros pasos en Ferrol – ou antes, ao desembarcarmos en Londres, para conectarmos co pensamento dos peregrinos medievais que alí iniciaban o Camiño Inglés; ou aínda, ao nos despedirmos do Brasil –, a liña do tempo da sexta etapa tivo seu inicio ao deixarmos o albergue público de Hospital de Bruma. Foi unha etapa ancha, con máis de 25 quilómetros e que durou case sete horas. O tramo final, todo asfaltado, foi camiñado baixo sol forte.

En Sigüeiro, ao optamos polo albergue particular de Delia, nos surpreendemos aínda máis. O albergue é referencia no Camiño Inglés. Fomos acollidos pola hospitalario Maria José, a Pepa, que é filla da señora que dá nome ao establecemento. E que hospitalario! Ela asume o seu papel e fai valer a máxima do Camiño, de que "peregrino non pide, peregrino agradece". E no albergue de Delia, o peregrino non precisa pedir, basta só gracias a Pepa, que coida de todo. Das súas roupas, o seu ánimo, as súas burbullas...

Ao final da tarde, cando o albergue xa estaba todo ocupado, Pepa reuniu os peregrinos para un bate papo. Fixo unha breve charla sobre o Camiño de Santiago, contou curiosidades e sacou dúbidas. Ao final, tras ofrecer exemplar do mapa de Compostela, indicou locais pintorescos e imperdíveis da Cidade Santa, é dicir, fixo de todo para facilitar e coroar de pleno éxito o final da peregrinación.

Durante o encontro, fomos sensibilizados coa presenza do xornalista Cristóbal Ramírez, que, sabendo da nosa chegada en Sigüeiro, chamou Pepa e veu ao noso encontro. Entusiasta do Camiño Inglés, Ramirez fixo unha pequena exposición aos peregrinos sobre os esforzos dos amigos do Camiño, en colaboración coa Xunta de Galicia e os gobernos municipais, para mellorar aínda máis a infraestrutura da tradicional ruta.

O día seguinte, a peregrinación polos últimos 16,5 quilómetros, de Sigüeiro a Compostela, foi pura emoción. Todo ben que neste tramo o Camiño está invadido polo polígono industrial, en fin, o desenvolvemento urbano, pero facer o que? A vontade de chegar é maior... Tras atravesarmos a Praza da Paz, ingressamos no Campo de Pastoriza, logo a Rúa Basquiños, Rúa de Santa Clara, onde está o Convento de Santa Clara, nun edificio barroco do século XVII. Seguimos pola Rúa dos Loureiros, Rúa Porta da Pena e avistamos a igrexa do Mosteiro de San Martiño Pinario, o enorme edificio construído entre os séculos XVI e XVIII. Alcanzamos a Rúa da Acibechería, que dá nome a unha das entradas da magnífica Catedral de Compostela.

Felicidade total por completar a peregrinación do Camiño Inglés – por primeira vez en compañía de miña querida Sandra. Non sei se camiñamos ou flutuamos neses últimos pasos ata a Praza do Obradoiro, onde o movemento de peregrinos é intenso e alí somos só dous; dous peregrinos como millóns de peregrinos que nos últimos 12 séculos veneran o apóstolo de Xesús, Santiago Maior.

No medio da confraternización de todos pola conquista, agradecemos aos pés da Catedral as bendicións recibidas durante os sete días de peregrinación, 120 quilómetros desde Ferrol, ou moito máis desde Londres..., con saúde, moita cousa boa se concretando, coñecendo xente incribles de varias partes do planeta, contemplando paisaxes inesquecibles.

Grazas, grazas, grazas!

Miramos un para o outro e emoción é intensa. Nos abrazamos, nos bicos, agradecemos: si, podemos! Por algún tempo estivemos no centro da Obradoiro, cos pés fincados no marco cero, apreciado a fachada da Catedral. Fermosa, ela está a ser restaurada e quedará aínda máis fermosa. Non se pode afastarse do escenario. E seguen a chegar máis peregrinos, a pé, en bicicleta, en excursión... Damos algúns pasos e sentamos no chan, encostados nunha das columnas do Palacio de Raxoi, onde funciona a Casa do Concello e do Goberno da Xunta de Galicia, un fermoso edificio de estilo neoclásico de finais do século XVIII.

Temos que completar o ritual da peregrinación. Seguimos para as novas instalacións do Taller de Peregrinaciones da Catedral de Santiago, onde nos enfrontamos unha enorme cola para selarmos nosas credenciais e recibimos a Compostela, que certifica a nosa peregrinación. O meu nome é grafado Ludovicum Carolum Ferraz eo de Sandra, Alexandram Luciam Netto.

Si, somos outros, renovados, purificados...

Volvemos á Catedral e dirixímonos á Porta da Misericordia, que foi aberta todo en 2016, neste Ano Santo Extraordinario decretado polo Papa Francisco. Momento de pedir perdón polos nosos erros, grazas todas as bendicións proporcionadas polo incondicional amor de Deus e, de forma especial, gracias a todos os que reservaron un pouco do seu tempo para seguir polas redes sociais, para que tamén sexan bendicidos polo noso querido Apóstolo.

Seguimos o ritual e, pasando por tras do altar maior, damos un forte abrazo na imaxe de Santiago. Descendemos á cripta baixo o altar maior e, ante as reliquias do Apóstolo, oramos. Na Misa do Peregrino, coa Catedral lotada eo espectáculo do botafumeiro, o Evanxeo do día honrou Mateo 7:17-20.

17. Toda árbore boa dá bos froitos; toda árbore mala dá malos froitos.

18. Unha árbore boa non pode dar malos froitos; nin unha árbore mala, bos froitos.

19. Toda árbore que non dá bos froitos será cortada e lanzada ao lume.

20. Polos seus froitos os conhecereis.

Buen Camino!

www.facebook.com/CebolaFerraz

#pedrasdocaminho